Հե­ռա­վոր 1975-ի սեպ­տեմ­բեր­յան մի խա­ղա­ղա­վետ ե­րե­կո հա­մալ­սա­րա­նի ժուռ­նա­լիս­տի­կա­յի ամ­բիո­նի դա­սա­խոս Սմբատ Ա­վագ­յա­նը ինձ ու հա­մա­կուր­սե­ցուս` Կա­րի­նե Արամ­յա­նին «Ար­մե­նիա» հյու­րա­նոց տա­րավ՝ հան­դի­պե­լու Մոսկ­վա­յից ժա­մա­նած հայտ­նի գրա­կա­նա­գետ, պրո­ֆե­սոր Ար­շա­վիր Ար­շա­րու­նուն: Մոտ եր­կու ժամ տևած զրույցն ասես մեր հա­մալ­սա­րա­նա­կան դա­սի շա­րու­նա­կութ­յու­նը լիներ` ա­կա­դե­միա­կան կո­կիկ խոս­քով ու ո­ճով, և, ան­կեղծ ա­սած, այ­սօր այդ հան­դի­պու­մից սրտումս էա­կան բան չի մնա­ցել: Այ, ու­րի՜շ էր քիչ անց Ա­միր­յան փո­ղո­ցում Հովհաննես Շի­րա­զի հետ մեր` թե­կուզև շատ կար­ճատև, «ոտ­քի վրա» պա­տա­հա­կան հան­դի­պու­մը: Հա­խուռն, բնական, մարդ­կա­յին ջեր­մութ­յամբ առ­լե­ցուն այդ քաղցր հուշ-պա­տա­ռի­կը հի­մա էլ վառ է իմ սրտում:

Երևանի բերդն ունի հարյուրամյակների պատմություն: Այն քանդվել է 1930-ականներին, երբ Երևանը վերակառուցվում էր: Նրա տարածքում այսօր Արարատ Կոնյակի գործարանն է: Երևանի բերդը եղել է պաշտպանական շինություն, որը բազմիցս գրավվել է տարբեր ուժերի կողմից: Այն բազմիցս քանդվել է, վերակառուցվել է:

Անունդ արտաբերելիս, մեր հորական տան, մերոնց, մեր լեռների, ու ձորերի ձայներն ու կանչերն են հասնում ականջիս։

Գիշերն աշունը եկավ։ Ամբողջ գիշեր փողոցները լվանում էր։ Հա՛, աշունը փոշուց ալերգիա ունի, մինչև լավ չլվանա, չի տեղավորվի։ Սկսվեց ջրաներկ նկարների շարքը, որ կձգվի մինչև ձմեռ...

1973-ին «Արարատ» ֆուտբոլային թիմը, Նիկիտա Սիմոնյանի գլխավորությամբ, հրաշք գործեց՝ դառնալով հսկա Խորհրդային Միության և՛ չեմպիոն, և՛ գավաթակիր։ Հիրավի ոսկե էջ, աննախադեպ սխրանք։

Յոթ տարի չէի եղել մերոնց գերեզմանին։ Հիմա մտել էի գերեզմանոց ու շվարած կանգնել, շուրջս էի նայում։ Գերեզմանոցն անճանաչելի էր դարձել՝ արևադարձային ջունգլիների նման աճել էր, փակել բոլոր ճանապարհները, տապանաքարերն իրար գլխի ելած, իրար հրմշտելով, խառը-խուռը, մի ոտի տեղ չկա, որ անցնես։ Ես, մի տեսակ, հետ էի վարժվել. Ամերիկայում, Ֆրանսիայում մի քանի անգամ առիթ եղել էր գերեզմանոց գնալու. գերեզմանները հավասար շարքերով, ասես քանոնով գծած լինեն, հանգիստ քայլում ես, մոտենում քո ուզած գերեզմանին։ Իսկ ստեղ․․․ Քարից քար թռնելով, ուրիշի գերեզմանները տրորոլով սկսեցի փնտրել մեր գերեզմանը։ Շուրջն ամեն ինչ փոխվել էր, ոչ մի կերպ չէի գտնում։ Հա պտտվում եմ ու պտտվում, արդեն նկատում եմ, որ նույն տեղով նորից եմ անցնում, իսկ մեր գերեզմանը չկա ու չկա։

Մեզանից շատերն են մոռացել, բայց վաղուց այսպիսի մի ասույթ կար՝ հեգնական տոնով ասվող. երկնքում էլ շա՜տ գեղեցիկ թռչուններ կան...

- Գաղթ, գաղթ, էսօրվա գաղթը որտե՞ղ ա։ - Լիբանանում։

Այսօր որոշեցի դուրս գալ մենության բանտից ու գնալ ՓՈՂՈՑ:

Այսօր առևտուր եմ անում «Երևան սիթի»-ից։ Դրամարկղի մոտ հերթ է։ Ինձնից հետո երկու պատանի են կանգնած. երևի ընկերներ են։ Անհանգիստ են, կարծես շտապում են։